Kto i kiedy może uzyskać ulgi w składkach ZUS?

» Składki społeczne

Osoba rozpoczynająca prowadzenie działalności może naliczać za siebie składki na ubezpieczenia społeczne od niższej podstawy wymiaru. Przez okres pierwszych 24 miesięcy kalendarzowych od dnia rozpoczęcia wykonywania działalności może opłacać składki na te ubezpieczenia od 30% kwoty minimalnego wynagrodzenia za pracę. Do końca tego roku obowiązującą ją najniższą podstawą wymiaru tych składek jest 504 zł (30% z kwoty 1.680 zł - tyle aktualnie wynosi minimalne wynagrodzenie za pracę). Dla porównania przedsiębiorca, który nie może skorzystać z omawianej preferencji, opłaca obecnie składki społeczne od zadeklarowanej kwoty, która w 2014 r. nie może być niższa niż 2.247,60 zł (stanowi ją 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego przyjętego do ustalenia kwoty ograniczenia rocznej podstawy wymiaru składek).

Ulga, o której mowa, przysługuje wyłącznie przedsiębiorcy, który:

• rozpoczyna prowadzenie działalności gospodarczej na podstawie przepisów o swobodzie działalności gospodarczej lub innych przepisów szczególnych,
  
• nie prowadzi lub w okresie ostatnich 60 miesięcy kalendarzowych przed dniem rozpoczęcia wykonywania działalności nie prowadził innej pozarolniczej działalności,
  
• nie wykonuje na rzecz byłego pracodawcy takich samych czynności, jakie wchodzą w zakres obecnie wykonywanej działalności, które przed dniem jej rozpoczęcia wykonywał w ramach stosunku pracy (lub spółdzielczego stosunku pracy) w bieżącym lub poprzednim roku kalendarzowym.

Prawo do opłacania składek społecznych od niższej podstawy wymiaru nie przysługuje m.in. wspólnikom spółek jawnych, komandytowych, partnerskich oraz jednoosobowemu wspólnikowi spółki z o.o.

Szerzej na temat opłacania ulgowych składek ZUS pisaliśmy w GP nr 28 z 2014 r., na str. 13.

» Składka zdrowotna

Niektóre osoby prowadzące pozarolniczą działalność mogą być zwolnione z obowiązku naliczania i opłacania składki na ubezpieczenie zdrowotne z racji prowadzonej firmy. Odnosi się to do przedsiębiorców mających ustalone prawo do emerytury lub renty, a także z ustaloną niepełnosprawnością.

Składki zdrowotnej z tytułu prowadzonej firmy nie opłaca ten emeryt lub rencista, który pobiera świadczenie emerytalne lub rentowe (brutto) w wysokości nieprzekraczającej miesięcznie kwoty minimalnego wynagrodzenia (czyli w 2014 r. - 1.680 zł) i:

• uzyskiwane przez niego dodatkowe przychody z pozarolniczej działalności nie przekraczają w miesiącu kwoty połowy najniższej emerytury, czyli aktualnie kwoty 422,23 zł (od 1 marca 2014 r. najniższa emerytura wynosi 844,45 zł) lub
  
• opłaca podatek dochodowy z prowadzonej pozarolniczej działalności w formie karty podatkowej.

Z kolei drugi ze wskazanych przepisów zwalnia z obowiązku opłacania składki na ubezpieczenie zdrowotne z działalności osobę zaliczoną do umiarkowanego lub znacznego stopnia niepełnosprawności, o ile osoba taka:

• z działalności uzyskuje przychody w wysokości nieprzekraczającej 50% najniższej emerytury lub
  
• opłaca podatek dochodowy w formie karty podatkowej.

Wymienionych wyżej warunków nie łączy się. Jeżeli więc dana osoba spełnia choć jeden z nich, wówczas przysługuje jej zwolnienie z opłaty składki zdrowotnej. Przy czym może ona korzystać z tej preferencji jedynie w tych miesiącach, w których spełnia wymagane warunki. Pamiętać należy, że mimo tego, iż w okresie tym przedsiębiorca emeryt, rencista bądź posiadający ustalony stopień niepełnosprawności nie opłaca z działalności składki zdrowotnej, to jednak nadal podlega temu ubezpieczeniu.

» Fundusze pozaubezpieczeniowe

Generalnie składki na fundusze pozaubezpieczeniowe, tj. FP i FGŚP opłaca się za osoby zatrudnione, które podlegają z tego tytułu obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym. Nie za wszystkich jednak ubezpieczonych spełniających podany warunek pracodawca opłaca składki na te Fundusze. Z obowiązku ich regulowania zwolniony jest bowiem za:

• zatrudnionych pracowników powracających z urlopów związanych z rodzicielstwem,
  
• osoby zatrudnione, które ukończyły 50. rok życia i w okresie 30 dni przed zatrudnieniem pozostawały w ewidencji bezrobotnych powiatowego urzędu pracy,
  
• skierowanych zatrudnionych bezrobotnych, którzy nie ukończyli 30. roku życia,
  
• "starsze" osoby pracujące, tj. takie, które ukończyły wiek wynoszący co najmniej 55 lat dla kobiet i co najmniej 60 lat dla mężczyzn.

Tak wynika z art. 104a, 104b i 104c ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy. Okres obowiązywania zwolnienia z opłaty składek na te Fundusze (za wymienione wcześniej osoby) jest zależny od grupy ubezpieczonych, za których przysługuje (patrz tabela).

Niektórzy przedsiębiorcy opłacający składki wyłącznie za siebie (lub też za osoby z nimi współpracujące) mogą być zwolnieni z obowiązku comiesięcznego przekazywania do ZUS dokumentów rozliczeniowych (deklaracji rozliczeniowej i imiennego raportu miesięcznego) za kolejny miesiąc. Z prawa takiego skorzystać mogą w sytuacji, gdy opłacają składki ubezpieczeniowe wyłącznie za siebie lub osoby z nimi współpracujące i:

• w ostatnio złożonych dokumentach rozliczeniowych zadeklarowali do podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne kwoty w wysokości najniższej obowiązującej ich podstawy wymiaru składek (i osoby z nimi współpracujące) oraz
  
• nie nastąpiła żadna zmiana w stosunku do miesiąca poprzedniego.

Co więcej, preferencja, o której mowa, ma także zastosowanie w sytuacji, gdy zmiana w stosunku do miesiąca poprzedniego jest spowodowana wyłącznie zmianą minimalnego wynagrodzenia lub przeciętnego wynagrodzenia, na podstawie którego ustala się najniższą podstawę wymiaru składek ubezpieczeniowych.

Uregulowania takie wynikają z art. 47 ust. 2a, 2b i 2c ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych.

Przedsiębiorcy mający trudności z realizacją obowiązku terminowego opłacania składek ubezpieczeniowych (za siebie i zatrudnione w swojej firmie osoby) mogą wystąpić do organu rentowego o ulgę związaną ze spłatą tych należności. ZUS może bowiem takim płatnikom, oczywiście na ich wniosek, odroczyć termin płatności składek, a także wyrazić zgodę na spłatę zaległości w ramach układu ratalnego. Dodatkowo, po spełnieniu przez płatnika składek określonych warunków, może umorzyć należności z tytułu nieopłaconych składek.

» Odroczenie terminu płatności składek

Odroczenie terminu płatności składek pozwala przedsiębiorcy uregulować należne zobowiązania składkowe w nowym, dłuższym (ustalonym z ZUS) terminie ich płatności, bez konsekwencji obciążenia go z tego tytułu odsetkami za zwłokę. W stosunku bowiem do takich należności odsetek tych nie nalicza się. Co więcej, w taki sposób przesunięty i ustalony przez ZUS nowy termin na zapłatę zobowiązań składkowych uniemożliwia temu organowi podjęcie czynności zmierzających do przymusowego wyegzekwowania tych należności w drodze egzekucji. W zamian jednak ZUS pobiera opłatę prolongacyjną.

Szczegółowe zasady dotyczące jej naliczania uregulowane zostały w rozporządzeniu Ministra Finansów w sprawie naliczania odsetek za zwłokę oraz opłaty prolongacyjnej, a także zakresu informacji, które mogą być zawarte w rachunkach (Dz. U. z 2005 r. nr 165, poz. 1373 ze zm.).

Wniosek o odroczenie terminu płatności składek należy złożyć najpóźniej przed upływem ostatniego terminu płatności danej składki.

Odroczenie terminu płatności składek może dotyczyć jedynie należności finansowanej przez płatnika składek (obejmuje składki bieżące lub przyszłe). Oznacza to, że ulgi tej nie można zastosować do kwot składek w części finansowanej przez ubezpieczonych niebędących jednocześnie ich płatnikiem (np. pracowników, zleceniobiorców).

» Spłata długu w ratach

Ze względów gospodarczych lub innych przyczyn zasługujących na uwzględnienie ZUS może na wniosek dłużnika rozłożyć należność na raty, uwzględniając możliwości płatnicze dłużnika oraz stan finansów ubezpieczeń społecznych. Rozłożenie zaległości składkowych na raty może dotyczyć składek zaległych, a także przyszłych, z wyłączeniem składek w części finansowanej przez ubezpieczonych niebędących płatnikami składek. Od składek, które zostały rozłożone na raty, nie nalicza się odsetek za zwłokę począwszy od następnego dnia po dniu wpływu wniosku o udzielenie tej ulgi. Z kolei od zobowiązań rozłożonych na raty - odsetki za zwłokę są naliczane od dnia następującego po upływie terminu płatności do dnia wpływu wniosku o tę ulgę.

Należy wyjaśnić, że podmiot, wobec którego organ rentowy wyraził zgodę na zastosowanie wskazanej ulgi, nie jest traktowany jako dłużnik. Jak wynika z pisma ZUS z dnia 6 lipca 2000 r.: "Pojęcie »zalega« używane w ustawie (…) o systemie ubezpieczeń społecznych (…) oznacza, że »składka zaległa« jest to składka, która nie została opłacona w terminie i jest wymagalna. Należności rozłożone na raty nie są wymagalne, jeżeli płatnik składek reguluje postanowienia zawartego układu ratalnego".

» Umorzenie zaległości z tytułu składek

Należności z tytułu składek mogą być umarzane tylko w przypadku ich całkowitej nieściągalności. Przy czym należności z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne ubezpieczonych będących równocześnie płatnikami składek na te ubezpieczenia mogą być w uzasadnionych przypadkach umarzane pomimo braku ich całkowitej nieściągalności.

Uldze tej podlegają wyłącznie składki finansowane ze środków płatnika składek. Mowa tu o połowie składki emerytalnej, części składki rentowej oraz składce wypadkowej. Preferencja ta w całości obejmuje składki na FP, FGŚP oraz FEP.

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 13.10.1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2013 r. poz. 1442 ze zm.)

Ustawa z dnia 20.04.2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz. U. z 2013 r. poz. 674 ze zm.)

autor: Aneta Dąbrowska
Gazeta Podatkowa nr 60 (1101) z dnia 2014-07-28

GOFIN podpowiada