Ulga na złe długi u wierzyciela i dłużnika

W ramach ulgi na złe długi wierzyciel ma prawo do zmniejszenia zarówno podstawy opodatkowania, jak i podatku należnego o kwoty wynikające z niezapłaconych faktur. Jak wskazano w art. 89a ust. 3 ustawy o VAT, wierzyciel ma prawo do dokonania takiej korekty w rozliczeniu za okres, w którym upłynął termin 150-dniowy, liczony od dnia upływu terminu płatności określonego w umowie lub na fakturze. Korekty takiej może dokonać pod warunkiem, że do dnia złożenia przez niego deklaracji za ten okres rozliczeniowy należność nie została uregulowana lub zbyta w jakiejkolwiek formie. Jeżeli w deklaracji za ten okres podatnik nie skorzysta z ulgi na złe długi, będzie mógł prawo to zrealizować jedynie poprzez korektę deklaracji za okres, w którym upłynął 150. dzień od terminu płatności określonego w umowie lub na fakturze.

Dodatkowo wierzyciel, który dokonuje korekty w ramach ulgi na złe długi, ma obowiązek złożenia wraz z deklaracją, w której dokonał korekty, zawiadomienia o tej korekcie do właściwego dla niego naczelnika urzędu skarbowego wraz z podaniem kwot korekty oraz danych dłużnika na druku VAT-ZD.

Należy pamiętać, że w sytuacji, gdy po złożeniu deklaracji podatkowej, w której dokonano korekty, należność została uregulowana lub zbyta w jakiejkolwiek formie, wierzyciel obowiązany jest do zwiększenia podstawy opodatkowania oraz kwoty podatku należnego w rozliczeniu za okres, w którym należność została uregulowana lub zbyta. W przypadku częściowego uregulowania należności podstawę opodatkowania oraz kwotę podatku należnego zwiększa się w odniesieniu do tej części.

Natomiast jak wskazano w art. 89b ust. 1 ustawy o VAT, w przypadku nieuregulowania należności wynikającej z faktury dokumentującej dostawę towarów lub świadczenie usług na terytorium kraju w terminie 150 dni od dnia upływu terminu jej płatności określonego w umowie lub na fakturze, dłużnik ma obowiązek dokonania korekty odliczonego podatku naliczonego wynikającego z tej faktury, w rozliczeniu za okres, w którym upłynął 150. dzień od dnia upływu terminu płatności określonego w umowie lub na fakturze. Przepis ten nie ma jednak zastosowania m.in. wówczas, gdy dłużnik ureguluje należność najpóźniej w ostatnim dniu okresu rozliczeniowego, w którym upłynął 150. dzień od dnia upływu terminu płatności tej należności.

W sytuacji gdy należność zostanie uregulowana częściowo, korekta dotyczyć będzie podatku naliczonego przypadającego na nieuregulowaną część należności.

Dłużnik, który był obowiązany do skorygowania podatku naliczonego ze względu na nieuregulowanie należności, ale korekty takiej nie dokonał, musi liczyć się z tym, że organ podatkowy ustali w drodze decyzji dodatkowe zobowiązanie podatkowe w wysokości 30% kwoty podatku wynikającego z nieuregulowanych faktur. Sankcja ta nie ma zastosowania wobec osób fizycznych, które za ten sam czyn ponoszą odpowiedzialność za wykroczenie skarbowe albo za przestępstwo skarbowe.

Natomiast w przypadku uregulowania należności przez dłużnika po dokonaniu korekty podatku naliczonego, ma on prawo do zwiększenia kwoty podatku naliczonego w rozliczeniu za okres, w którym należność uregulowano (lub o część kwoty podatku naliczonego - przy częściowym uregulowaniu należności).

W praktyce zdarza się, że zgodnie z postanowieniami umów zawartych między firmami (najczęściej budowlanymi) celem zabezpieczenia należytego wykonania robót lub usunięcia wad i usterek w okresie udzielonej gwarancji na wykonane roboty dokonywane są potrącenia (zatrzymania) z wartości wystawionych faktur określonej procentowo kwoty tytułem kaucji zabezpieczającej prawidłowe wykonanie umowy lub kaucji gwarancyjnej tytułem usunięcia wad i usterek w okresie udzielonej gwarancji i rękojmi za wady.

Dyrektor Izby Skarbowej w Katowicach w interpretacji indywidualnej z dnia 23 października 2015 r., nr IBPP2/4512-710/15/ICz, wyjaśnił, że kaucja gwarancyjna w budownictwie to określana - z reguły procentowo - kwota należności wynikających z tytułu wykonanych robót, zatrzymana przez inwestora na określony okres do momentu ich zakończenia tytułem gwarancji. Stanowi ona formę zabezpieczenia należytego wykonania robót przez wykonawcę. Co do zasady, ma charakter zwrotny i pozostaje neutralna podatkowo. Z uwagi na to stwierdził, że potrącenie przez podatnika części wynagrodzenia, stanowiącej kaucję, nie jest równoznaczne z niewywiązaniem się z ciążącego na nim obowiązku uiszczenia wynagrodzenia.

Jak wskazano wcześniej, jednym z warunków umożliwiających wierzycielowi skorzystanie z ulgi na złe długi jest, aby dostawa towaru lub świadczenie usług była dokonana na rzecz podatnika, zarejestrowanego jako podatnik VAT czynny, niebędący w trakcie postępowania restrukturyzacyjnego, upadłościowego lub w trakcie likwidacji. Należy podkreślić, że z dniem 1 stycznia 2016 r. do warunków tych dodano w art. 89a ust. 2 zapis, że dłużnik nie może być ani w momencie gdy miała miejsce dostawa towaru czy świadczenie usługi, ani też na dzień poprzedzający dzień złożenia deklaracji podatkowej, w której wierzyciel dokona korekty w ramach ulgi na złe długi, w trakcie postępowania restrukturyzacyjnego. Podobny zapis znajduje się w art. 89b ust. 1b ustawy o VAT, zgodnie z którym dłużnik nie ma obowiązku korygowania VAT naliczonego w ramach ulgi na złe długi w sytuacji, gdy w ostatnim dniu miesiąca, w którym upływać będzie 150. dzień od dnia upływu terminu płatności, będzie w trakcie postępowania restrukturyzacyjnego w rozumieniu ustawy Prawo restrukturyzacyjne, postępowania upadłościowego lub w trakcie likwidacji.

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 11.03.2004 r. o VAT (Dz. U. z 2011 r. nr 177, poz. 1054 ze zm.)

autor: Aleksandra Węgielska
Gazeta Podatkowa nr 39 (1289) z dnia 2016-05-16

GOFIN podpowiada