Reforma postępowań upadłościowych i restrukturyzacyjnych
Postępowania upadłościowe i restrukturyzacyjne w niedługim czasie mają być usprawnione dzięki wdrożeniu rozwiązań teleinformatycznych. Całkowitą informatyzację tych postępowań przewiduje projekt ustawy o Krajowym Rejestrze Zadłużonych. Co do zasady, wnioski oraz dokumenty w postępowaniu restrukturyzacyjnym oraz w postępowaniu upadłościowym mają być składane drogą elektroniczną.
Techniczne wsparcie postępowań
W Sejmie trwają prace nad rządowym projektem ustawy o Krajowym Rejestrze Zadłużonych. Projekt ten przewiduje utworzenie tego rejestru i wdrożenie rozwiązań, które mają na celu usprawnienie postępowań upadłościowych i restrukturyzacyjnych. Rozwiązania te związane są z budową i uruchomieniem systemu teleinformatycznego, który ma stanowić system wsparcia orzecznictwa sądów upadłościowych i restrukturyzacyjnych. W uzasadnieniu do projektu ustawy o KRZ podkreślone zostało, że ogólnym założeniem tej ustawy jest rozdzielenie rejestru (KRZ) zawierającego w szczególności zbiór informacji o podmiotach zadłużonych od wskazanego systemu teleinformatycznego. Przy tym działanie w tym systemie (np. wydanie orzeczenia lub dokonanie czynności, którą należy ujawnić) skutkować będzie automatycznym ujawnieniem określonych danych w KRZ. Formalnie i funkcjonalnie wszystkie kwestie uregulowane w projekcie ustawy stanowią jedną całość. Część systemu przeznaczona na KRZ ma być tylko częścią systemu teleinformatycznego obsługującego omawiane postępowania.
Elektroniczne postępowanie
Akta postępowań upadłościowych i restrukturyzacyjnych mają być prowadzone w systemie teleinformatycznym. Wszystkie orzeczenia (sądu, sędziego-komisarza, referendarza i przewodniczącego) mają być w nim utrwalane z wykorzystaniem wzorców udostępnionych w tym systemie (projektowane art. 219 ust. 1a ustawy Prawo upadłościowe i art. 197 ust. 1a ustawy Prawo restrukturyzacyjne, dalej jako odpowiednio P.u. i P.r.).
Dane zawarte w systemie teleinformatycznym mają być przetwarzane w sposób umożliwiający ich wykorzystywanie w generowaniu projektów orzeczeń oraz usprawniający kontrolę nad przebiegiem postępowania przez sędziego komisarza i wierzycieli. Zasadą ma być także, że doręczenia w postępowaniach będą następowały drogą elektroniczną.
Za pośrednictwem systemu teleinformatycznego ma być możliwy dostęp do akt. Pobrane samodzielnie wydruki komputerowe orzeczeń, pism i dokumentów utrwalonych w systemie teleinformatycznym mają mieć moc urzędowo poświadczonych odpisów oraz wyciągów (projektowane art. 228 ust. 2 P.u. oraz art. 206 ust. 2 P.r.).
Syndyk, nadzorca sądowy oraz zarządca mają składać pisma i dokumenty wyłącznie za pośrednictwem systemu teleinformatycznego.
Obowiązek składania e-dokumentów
Wykorzystanie systemu teleinformatycznego w celu usprawnienia postępowań powiązane ma być z obowiązkiem składania pism i dokumentów w postaci elektronicznej. Mają być one składane za pośrednictwem systemu teleinformatycznego z wykorzystaniem udostępnianych w nim formularzy elektronicznych (projektowane art. 216a ust. 1 P.u., art. 196a ust. 1 P.r.). Obowiązek ten ma dotyczyć szeregu dokumentów, w tym spisu i listy wierzytelności czy zgłoszenia wierzytelności (zgłoszenie to stanowi odpowiednik pozwu w postępowaniu cywilnym). Konieczne będzie posługiwanie się w szczególności kwalifikowanym e-podpisem albo podpisem zaufanym (projektowane art. 216a ust. 1a P.u., art. 196a ust. 2 P.r.).
Wyjątki od obowiązku składania pism w postaci elektronicznej dotyczyć mają wierzycieli, którym przysługują należności ze stosunku pracy (z wyjątkiem roszczeń z tytułu wynagrodzenia reprezentanta upadłego/osoby wykonującej czynności związane z zarządem lub nadzorem nad przedsiębiorstwem upadłego), alimentacyjne i określonych rent. Wyjątek taki ma odnosić się także do dłużnika/upadłego, który nie prowadzi działalności gospodarczej (projektowane art. 216aa P.u., art. 196b P.r. i projektowane nowe brzmienie art. 4912 ust. 3 P.u.).
Dla tych osób pozostawiona ma być możliwość składania pism i dokumentów w sposób tradycyjny, tj. w postaci papierowej, ewentualnie ustnie w biurze podawczym każdego sądu rejonowego. Osoby te z pomocą pracownika sądu albo za jego pośrednictwem mają mieć możliwość wprowadzenia treści wniosku albo oświadczenia do systemu teleinformatycznego.
Powinność wnoszenia pism drogą elektroniczną ma być wyłączona także wobec pism procesowych i dokumentów zawierających informacje niejawne w rozumieniu ustawy o ochronie informacji niejawnych (Dz. U. z 2018 r. poz. 412 ze zm.), a także ofert składanych w toku przetargu lub aukcji, jeżeli warunki przetargu albo aukcji przewidują złożenie oferty w sądzie.
Więcej jawności
W związku z wykorzystaniem systemu teleinformatycznego w omawianych postępowaniach zmiany dotkną także m.in. zasad ustalania, rejestrowania przychodów i wydatków składu masy upadłości/układowej/sanacyjnej (m.in. spis ma być dokonywany przez syndyka/nadzorcę sądowego z wykorzystaniem ustalonych wzorców na bieżąco, a stan spisu ma być ujawniany w KRZ).
Zmiany w 2019 r.
Generalnie ustawa ma wejść w życie z dniem 1 lutego 2019 r. Nowe rozwiązania mają dotyczyć spraw, w których m.in. wniosek o ogłoszenie upadłości czy wniosek restrukturyzacyjny wpłynie po wejściu ustawy w życie. Tylko w stosunku do tych spraw możliwa będzie informatyzacja postępowania. Natomiast akta spraw wszczętych i niezakończonych przed dniem wejścia w życie nowych regulacji w dalszym ciągu mają być prowadzone w postaci papierowej. Akta te oraz akta spraw zakończonych przed wejściem w życie nowych przepisów nie mają podlegać przetworzeniu na akta elektroniczne (art. 30 i art. 31 projektu ustawy o KRZ).
Czas pokaże, czy w praktyce KRZ i system teleinformatyczny obsługujący postępowania upadłościowe i restrukturyzacyjne zostanie zbudowany i wdrożony od lutego 2019 r. czy w późniejszym terminie.
Podstawa prawna
Ustawa z dnia 28.02.2003 r. - Prawo upadłościowe (Dz. U. z 2017 r. poz. 2344 ze zm.)
Ustawa z dnia 15.05.2015 r. - Prawo restrukturyzacyjne (Dz. U. z 2017 r. poz. 1508 ze zm.)
autor: Ewelina Mentel-Wyrzychowska
Gazeta Podatkowa nr 85 (1542) z dnia 2018-10-22