Żeby nie utonąć w plastiku . Będziemy płacić za sztukę!

Każdego roku do mórz i oceanów trafiają miliony ton plastikowych śmieci. Media obiegło wiele zdjęć zaśmieconych oceanów i mórz, które wstrząsnęły ludźmi. I nie chodzi tylko o wrażenia estetyczne. Przez śmieci w oceanach giną bowiem zwierzęta - morskie ssaki i ptaki mylące plastik z pokarmem.

A produkcja tworzyw sztucznych systematycznie rośnie. Według danych przedstawionych przez PlasticsEurope Polska, w 2018 roku wyniosła ona w skali świata ok. 359 mln ton. Ponad połowa tworzyw wytwarzana jest w Azji (z Chinami umacniającymi się na pozycji lidera i odpowiadającymi już za 30 proc. globalnej produkcji).

W samej Europie zapotrzebowanie na tworzywa wyniosło w zeszłym roku 51,4 mln ton, a w Polsce 3,6 mln ton. W kraju trzy największe segmenty zastosowań tworzyw to opakowaniowa (32,9 proc.), budownictwo (25,5 proc.) i motoryzacja (9,8 proc.).

By nie ugrzęznąć w plastiku konieczne jest podjęcie działań zaradczych. Europa promuje koncepcję gospodarki o obiegu zamkniętym, zmierzającą do racjonalnego wykorzystania zasobów i ograniczenia negatywnego odziaływania na środowisko. Chodzi o to, by surowiec pozostawał w gospodarce tak długo, jak to możliwe, dzięki recyklingowi.

Parlament Europejski przyjął jakiś czas temu dyrektywę dotyczącą zakazu sprzedaży od 2021 roku niektórych wyrobów jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych, m.in. słomek, sztućców, patyczków do uszu. Państwa członkowskie mają też do 2029 roku osiągnąć poziom 90 proc. w recyklingu plastikowych butelek. Wprowadzony zostanie nakaz produkcji butelek z udziałem materiałów z recyklingu na poziomie 25 proc. do 2025 roku (tylko dla butelek PET) i 30 proc. do 2030 roku (dla wszystkich butelek plastikowych).

Jak informował jakiś czas temu w rozmowie z Interią Kazimierz Borkowski, dyrektor zarządzający PlasticsEurope Polska, kwestia produkcji butelek z użyciem surowców wtórnych jest dość skomplikowana. Recyklat musi być bardzo dobrej jakości - jest w końcu używany do butelek, które będą miały kontakt z woda wypijaną przez człowieka. Trzeba więc będzie zachować najwyższe normy bezpieczeństwa narzucane przez instytucje czuwające nad jakością i bezpieczeństwem żywności.

Butelka pet to wbrew pozorom cenny surowiec. Mogą z niej powstać kolejne przedmioty, w tym m.in. kolejne butelki. Powtórne wykorzystanie surowca to niższe zużycie ropy naftowej, energii, wody, a także niższa emisja CO2.

Duże firmy podejmują już działania, by sprostać ambitnym wyzwaniom. Żywiec Zdrój zobowiązał się do efektywniejszego działania wspólnie z partnerami, by wcześniej, bo już w 2025 roku, osiągnąć powyżej 90 proc. recyklingu butelek PET w Polsce.

Firma deklaruje, że w 2020 roku taka sama ilość plastiku, jaką wprowadzi na rynek, zostanie zebrana i poddana recyklingowi. Dla porównania w 2018 roku było to 33,5 proc., a w 2017 roku 23,5 proc. - Już w tym roku zamierzamy zebrać z rynku 50 proc. plastiku, który na niego wprowadzimy. Nasz cel na 2020 rok na poziomie 100 proc. jest jak najbardziej realny. Na pewno go zrealizujemy - powiedziała Interii Edyta Krysiuk-Kowalczyk, dyrektor do spraw jakości i zrównoważonego rozwoju Żywiec Zdrój.

Firma zapowiada też, że będzie używać coraz więcej przetworzonego plastiku w swoich butelkach. - Konsekwentnie zwiększamy ilość tworzywa pochodzącego z recyklingu, jakie wykorzystujemy do produkcji naszych opakowań. Od 2016 roku ponad trzykrotnie zwiększyliśmy użycie materiału pochodzącego z recyklingu, tym samym dając impuls całemu systemowi obiegu opakowań do zwiększania ilości surowca, który zostaje ponownie wykorzystany - mówi Krysiuk Kowalczyk.

W ciągu ostatnich dziesięciu lat Żywiec Zdrój zmniejszył o 14 proc. gramaturę opakowania swojego flagowego produktu, wody niegazowanej 1,5l. j Chwali się też redukcją emisji dwutlenku węgla o przeszło 40 proc. oraz spadającym zużyciem energii elektrycznej. Podejmuje jednocześnie kolejne kroki w ramach realizacji swojego zobowiązania środowiskowego, wprowadzając na rynek produkty w opakowaniach alternatywnych dla plastiku - wodę w butelkach szklanych oraz napoje w puszkach.

Z kolei Coca-Cola ogłosiła w Davos w styczniu zeszłego roku akcję "Świat bez odpadów", stawiając przed sobą kolejne cele w zakresie zagospodarowania odpadów. Koncern dąży do stworzenia opakowania, które zawiera co najmniej 50 proc. materiału pochodzącego z recyklingu. Dziś używa średnio ok. 8-10 proc. takiego surowca w plastikowych opakowaniach, nieco ponad 60 proc. w opakowaniach szklanych i 51 proc. w opakowaniach aluminiowych.

Firma zakłada, że do 2030 roku będzie zbierać i przekazywać do recyklingu tyle opakowań, ile trafia od niego do konsumenta. Zwraca uwagę na potrzebę właściwej segregacji odpadów. Prowadzi kampanie edukacyjne na temat selektywnej zbiórki odpadów, która w zeszłym roku objęła tysiąc gmin stanowiących 40 proc. terytorium Polski.

Ostatnio ogłosiła współpracę w Miastem Stołecznym Warszawa i Fundacją Nasza Ziemia, w ramach której przekaże mieszkańcom stolicy dziesięć automatów do oddawania opakowań. Maszyny będą przyjmować butelki plastikowe PET, puszki aluminiowe oraz butelki szklane. W zamian poprzez specjalną aplikację można będzie otrzymać punkty, za które oferowane będą zniżki np. na komunikację miejską, bilety do kina czy kawę w wybranej sieci kawiarni.

Pepsico z kolei ma zwiększyć udział materiału pochodzącego z recyklingu w butelkach produkowanych na terenie Unii Europejskiej do 50 proc. w 2030 roku. W 2025 roku ma być zrealizowany cel pośredni, na poziomie 45 proc. Dla porównania w 2017 oku było to 13 proc. Również ten koncern bierze udział w programach promujących recykling i w edukacji konsumentów.

Dużo można osiągnąć, właściwie segregując odpady. Polskie gospodarstwa domowe mają tu jednak sporo do nadrobienia. Co prawda 72 proc. Polaków deklaruje, że segreguje odpady, ale w rzeczywistości tylko 27 proc. gospodarstw domowych faktycznie wywiązuje się z tego obowiązku.

Co stoi na przeszkodzie? Czasem brak świadomości, jak istotne jest sortowanie, czasem trudności związane ze zmianą nawyków. Część osób tłumaczy, że nie ma w domu miejsca na kolejne pojemniki.

Karol Wójcik z firmy Byś zajmującej się odbiorem i zagospodarowaniem odpadów potwierdza, że selektywna zbiórka wciąż kuleje. - To się poprawia, ale bardzo powoli - podkreśla. A szkoda, bo wstępna selekcja zdecydowanie poprawia poziomy odzysku w postaci surowców i paliwa alternatywnego aż do 90 proc.

Na rynku nie brakuje głosów, że samo poleganie na odpowiedzialności konsumentów nie zapewni jednak osiągnięcia ambitnych celów, jeśli chodzi o odzysk surowców.

Część ekspertów uważa, że nieodzowne jest wprowadzenie kaucji za butelki. Takie rozwiązanie doskonale sprawdziło się choćby w krajach sąsiednich - w Niemczech, Czechach, czy a Litwie. Pojawiły się niedawno zapowiedzi, że również polskie ministerstwo środowiska planuje wprowadzić opłatę kaucyjną na plastikowe butelki i inne opakowania w wysokości 10 gr. za sztukę. Taki ruch mógłby stanowić duże wsparcie dla rozwoju recyklingu.

Jednak by działania były naprawdę skuteczne w skali świata, musieliby je podjąć wszyscy, na różnych kontynentach. Zespół badaczy kierowany przez Christiana Schmidta, hydrogeologa w niemieckim Centrum Helmholtza ds. Badań Środowiskowych w Lipsku, wyliczył, że aż 80-95 proc. całego plastiku trafiającego do mórz i oceanów pochodzi z zaledwie dziesięciu rzek.

Osiem z nich (Jangcy, Indus, Rzeka Żółta, Hai He, Ganges, Rzeka Perłowa, Amur i Mekong) znajduje się w Azji, a dwie pozostałe Nil i Niger) w Afryce. Wygląda na to, że bez odpowiedzialnego podejścia do kwestii środowiskowych w skali globalnej cudów nie osiągniemy. Trzeba jednak zacząć od własnego podwórka, by dać impuls pozytywnym zmianom w innych częściach globu.

Monika Borkowska